Literatürde “hydrocarbon induced alterations” olarak geçen bu şey, bize iki şey anlatır. Hidrokarbonun rezervuarı doldurmasından sonra hareketini sona erdirmediğini ve hep farklı formlarda/fazlarda yükselmeye çalıştığını. Biz jeologlar da bu alterasyonlardan faydalanarak petrolün nerede olduğunu yüzeyden tespit edebiliriz. Şimdi size bu işin nasıl olduğunu açayım.
Petrol rezervuara dolduktan sonra hareketine devam eder yatay ve dikeyde yükselir dikey göç şeklinde olan mikro sızıntılar yüzeydeki sedimanter kayaların içerisindeki minerallerin kimyasını bozar bu olaya hydrocarbon induced alteration denir. Yani hidrokarbon kaynaklı alterasyonlar dikey göç sonucu oluşan mikrosızıntının bir sonucudur.
Mikrosızıntıları makrosızıntılar gibi gözle göremeyiz. çünkü gaz fazında ilerlerler. H2S ve CO2 bulunduğu için bu gazların içinde, kayaların içerisindeki minerallerin kimyasal yapıları değişir.
Ve bu olay rezervuarın tam üzerinde gerçekleşir. İtalyan Eni şirketinin finanse ettiği Afrika’da yapılan bir çalışmada, bu anomalilerin görüldüğü alanlarda açılan kuyulardan petrol üretimi yapıldığı gösterilmiştir.
Burada kırmızı çarçeve içine aldığım yeri anlatayım şimdi,
Kil mineralleri illitten, kaolenit, arjilit, montmorilonite dönüşür ve killer artar. Karbonatlar sedimanter kayaların içerisinde çimento halinde bulunur. Ferri demir, ferro demire dönüşür(iyon yükleri farklı işte anlayın). Rezervuar üzerindeki toprak mikrosızıntılar nedeniyle normal toprağa göre zehirleyici etki içerdiğinden rezervuar kenarındaki gibi gür ve büyük bitkiler görülmez, kısa boylu ağaçlar ve otlar yetişir. Demirli zonda, manyetik demir fazladır, hematit- limonitler ve oksitler fazladır, hem manyetik anomali görülür hem de kırmızı litoloji ile birlikte alterasyonun etkisi arttıkça kırmızı renk daha da açılır açık kırmızı hatta sarı-açık kahverengi, açık yeşilimsi sedimanter birimler görülür. Bu, kırmızıdan daha açık renkli formasyonlara “bleached red beds” denir.
Bleach anlamına bakarsanız, “çamaşır suyu” çıkar karşınıza ama korkmayın hemen hemen aynı anlamda “ağarmış/ağartılmış kırmızı yataklar” anlamına gelir.
Yukarıda hangi sahada hangi tip alterasyon tespit edilmiş, kısa bir listesini görmektesiniz.
Şimdi bu fotoğrafı yorumlayalım makro sızıntı ile mikrosızıntı bir arada nasıl olur ?
Buna iyi bakın. Makro sızıntılar mikrosızıntıların hep sağında ya da solunda oluyor. fakat üstteki fotoda kırmızı kum taşlarının içerisinde petrol sızıntısı var. Fotoğrafa baktığınız zaman hemen bir jeolog gibi düşünün. renklerin ve bu renklerin oluşması için geçen zamanı düşünün yani 4. boyutta düşünün. Yüzeyde ilk önce kırmızı kum taşları oluşmuş daha sonra hidrokarbon alterasyonları ile bu kum taşlarının rengi açılmış. Farkettiyseniz petrol sızıntısı bu iki birimin arasında yani dayk gibi delmiş geçmiş iki formasyonu. Kısaca alttaki rezervuar kesinlikle antiklinal tip rezervuar değil. büyük ihtimalle ya fay kapanı ya da stratigrafik kapan olması gerekir çünkü tepeye en yakın fay antiklinal kapanda gerçekleşmez. olay sıralaması şu şekilde
- Kırmızı Kumtaşlarının oluşumu
- Hidrokarbon alterasyonu-mikrosızıntı
- Kırmızı kumtaşlarının renklerinin açılması
- Derinden yüzeye doğru bir fayın gelişimi(TEKTONİK ETKİ- bindirme fayı olabilir sanki)
- bu sefer mikrosızıntının yanında petrolün fay boyunca yüzeye çıkması.
Burada altere olan ile olmayan birimleri görebilirsiniz Formasyonun içerisindeki jips damarı formasyona dikey taşınma ile gelen gaz fazındaki H2S ile formasyon içerisindeki Karbonatların tepkimesiyle oluşmuş olabilir diye yorum yapılabilir.
en birinci harita jeoloji haritası, ve ikincisi da sahadan toplanan gaz analizlerinin haritası. 2. harita ile tam alt çaprazındaki ferro demir haritasına bakın ferro haritasında kırmızıların çok az olduğu bölgeye mikro anomali haritasının halo anomalileri denk geliyor. bunun üzerine kil anomalisine bakarsanız kırmızılar daha geniş yer kaplıyor. şimdi burada kaplanan alana göre yorumlayacak olursak
Kil>Mikro>Ferro yorumunu yapabiliriz ve yine mikro sızıntı toprak gazı anomalisinin içinde olduğu için burada antiklinal bir kapandan bahsedemeyiz.
altere olmamış – altere ve alterasyonun içerisinde nabit kükürt oluşumlarını görmektesiniz ve arazi doğal olarak zehirlendiği için ot çöp yetişmemiş hiç. b’de ise direkt makrosızıntıyı görmektesiniz. gaz sızıntısı artık yanıyor 😀 ve etrafını tamamen alterasyona uğratmış.
Yani petrolü bulmak için bu sızıntıların olduğu yere jeofizik atarsan petrolü büyük ihtimalle bulursun. Bulmamak için uğraşırsan, sızıntının olduğu yerde petrol yok der geçersin bütün malları da kendine inandırırsın 😀